چگونه متواضع باشیم؟

معمولًا در اين گونه مباحث بعضى راه افراط را در پيش مى گيرند و بعضى راه تفريط را، مثلًا بعضى ها خیال مى كنند حقيقت تواضع آن است كه انسان خود را در برابر مردم خوار و بى ارزش كند و اعمالى انجام دهد كه از نظر مردم بيفتد و نسبت به او سوء ظنّ پيدا كنند . شاید معنای تواضع را درک نکرده باشند و یا نوعی خودبینی سبب می شود که برخی اینگونه خود را خوار و ذلیل کنند . این تواضع نیست. اگر از نظر شرعی و دین بخواهید به آن نگاه کنید در دین اسلام به هیچ شخصی اجازه داده نشده است تا از راه خوار کردن خود و ریاضت های تخریب کننده شخصیت، خود را متواضع بشمارد. مهم اینست که در عین حفظ شخصیت اجتماعی انسان خودش را در سطح دیگر بشمارد نه بالاتر از دیگران نه پایین تر از دیگران .

تواضع به این معناست که احترام گذاشتن و محبت به هم نوعان را فراموش نکنیم و اما انتظار تکریم و بزرگ شمرده شدن از طرف دیگران را نداشته باشیم در حالی که عزت نفس خود را حفظ می کنیم . برای رسیدن به این درجه از کمال و هماهنگی بین نفس و جسم، نیاز به تمرین و زمان دارید. خود را سرزنش نکنید . این ویژگی مثبت را در حین برخورد و ارتباط با دیگران می توانید در خود ایجاد کنید پس در برخورد های بعدی خودتان با دیگران سعی کنید در نظر داشته باشید که کسی که قرار است با او در هر زمینه ای ارتباط برقرار کنید دقیقا هم سطح خود شماست . آنچه که برای خود می پسندید برای او نیز در نظر بگیرید .

آنچه که سبب برتری و فضیلت شما می شود کوچکی کردن بدون پذیرش ذلت و خواری است.

به مثال زیر توجه کنید تا فرق بین تکبر و تواضع و ذلت را بهتر درک کنید.

برای مثال کسی که می خواهد نسبت به هم نوعان خود و اطرافیانش برتری جوید و آنها را کنار بزند و همه جوره برا آنها غالب باشد و خود را در هر زمینه ای لایق تر از آنها بداند متکبر است که این مورد نکوهش است . اما کسی که نه می خواهد پسرفت دیگران را ببیند و نه می خواهد خودش پسرفت کند متواضع است . کسی که منتظر نمی نشیند تا دیگران به او سلام و احترام کنند یا کسی که بدنبال پیشرفت و خیر برای خود و دیگران است به نوعی متواضع است ! و اما اگر شما شخصی هستید که همه جوره خودتان را خاک پای دیگران در نظر می گیرید نوعی ذلت در کار شماست مثلا اگر جایی نشسته باشید و با ورود دیگری از جای خود برخیزید و جای خود را به او دهید و کفش هایش را مرتب کنید و با اکرام خاصی او را برتر از دیگران و خود جلوه دهید شما دچار تفریط شده اید که آن تواضع نیست و نوعی خواری و ذلت بشمار می رود .

بیاد داشته باشید که هیچکس برتر از شما نیست و البته شما نیز برتر از دیگری نیستید تنها ممکن است شرایط زندگیتان فرق داشته باشد که این دلیل مناسبی برای تکبر و یا ذلت نیست و اما فراموش نکنید که همیشه مودب باشید و برای دیگران احترام قائل شوید البته می بایست مراقب باشید که با هرکس بسته به شخصیتش برخورد کنید ، احترام ویژه برای بزرگان و عالمان را نباید از یاد ببرید.

حدیث

در حديثی از امام باقر عليه السلام مى خوانيم: «التَّوَاضُعُ الرِّضَا بِالَمجْلِسِ دُونَ شَرَفِهِ وَ انْ تُسَلِّمَ عَلَى مَنْ لَقِيتَ وَ انْ تَتْرُكَ الْمِرَاءَ وَ انْ كُنْتَ مُحِقّاً؛

تواضع آن است كه به كمتر از جايگاه شايسته خود در مجلس قانع باشى و هرگاه كسى را ملاقات كردى در سلام پيشى بگيرى و جرّ و بحث را رها كنى هر چند حق با تو باشد».